मंगलाचरण

| श्रीरामसमर्थ ||

|| श्रीमत् दासबोध ||

समास पहिला : मंगलाचरण || १.१ ||

॥श्रीरामसमर्थ॥

श्रोते पुसती कोण ग्रंथ | काय बोलिलें

जी येथ | श्रवण केलियानें प्राप्त | काय आहे ||१||

ग्रन्था नाम दासबोध | गुरुशिष्यांचा संवाद |

येथ  बोलिला  विशद  |  भक्तिमार्ग  ||२||

नवविधा भक्ति  आणि ज्ञान | बोलिलें वैराग्याचें

लक्षण | बहुधा अध्यात्मनिरोपण | निरोपिलें ||३||

भक्तिचेन योगें देव | निश्चयें पावती मानव |

ऐसा  आहे  अभिप्राव  |  ईये  ग्रन्थीं ||४||

मुख्य भक्तीचा निश्चयो | शुद्ध ज्ञानाचा निश्चयो |

आत्मस्थितीचा  निश्चयो | बोलिला  असे ||५||

शुद्ध उपदेशाचा निश्चयो | सायोज्यमुक्तीचा निश्चयो |

मोक्षप्राप्तीचा  निश्चयो  |  बोलिला  असे ||६||

शुद्ध स्वरूपाचा निश्चयो | विदेहस्थितीचा निश्चयो |

अलिप्तपणाचा  निश्चयो | बोलिला  असे ||७||

मुख्य देवाचा निश्चयो | मुख्य भक्ताचा निश्चयो |

जीवशिवाचा  निश्चयो | बोलिला  असे  ||८||

मुख्य ब्रह्माचा निश्चयो | नाना मतांचा निश्चयो |

आपण कोण हा निश्चयो  |  बोलिला असे ||९||

मुख्य उपासनालक्षण | नाना कवित्वलक्षण |

नाना  चातुर्यलक्षण  |  बोलिलें  असे ||१०||

मायोद्भवाचें लक्षण | पंचभूतांचे  लक्षण |

कर्ता कोण हें लक्षण | बोलिलें असे ||११||

नाना किंत निवारिले | नाना संशयो छेदिले |

नाना  आशंका  फेडिले | नाना  प्रश्न  ||१२||

ऐसें बहुधा निरोपिलें | ग्रन्थगर्भी जें बोलिलें |

तें अवघेंचि अनुवादलें | न वचे किं कदा ||१३||

तथापि अवघा दासबोध | दशक फोडून केला विशद |

जे जे दशकींचा अनुवाद | ते ते दशकीं बोलिला ||१४||

नाना ग्रन्थांच्या संमती | उपनिषदें वेदांत श्रुती |

आणि  मुख्य  आत्मप्रचीती | शास्त्रेंसहित ||१५||

नाना संमतीअन्वये |  म्हणौनि मिथ्या म्हणतां नये |

तथापि  हें  अनुभवासि  ये | प्रत्यक्ष  आतां  ||१६||

मत्सरें यासी  मिथ्या  म्हणती | तरी अवघेचि ग्रन्थ

उछेदती | नाना ग्रन्थांच्या संमती | भगवद्वाक्यें ||१७||

शिवगीता  रामगीता | गुरुगीता  गर्भगीता |

उत्तरगीता अवधूतगीता | वेद आणी वेदांत ||१८||

भगवद्‍गीता ब्रह्मगीता | हंसगीता पांडवगीता |

गणेशगीता येमगीता | उपनिषदें  भागवत ||१९||

इत्यादिक  नाना  ग्रन्थ | संमतीस बोलिले

येथ | भगवद्वाक्ये येथार्थ | निश्चयेंसीं ||२०||

भगवद्वचनीं अविश्वासे | ऐसा कोण पतित असे | 

भगवद्वाक्याविरहित नसे | बोलणें येथीचें ||२१||

पूर्णग्रन्थ पाहिल्याविण | उगाच ठेवी जो दूषण |

तो  दुरात्मा  दुराभिमान | मत्सरें  करी  ||२२||

अभिमानें उठे मत्सर | मत्सरें ये तिरस्कार |

पुढें  क्रोधाचा  विकार | प्रबळे  बळें ||२३||

ऐसा अंतरी नासला | कामक्रोधें खवळला |

अहंभावें  पालटला | प्रत्यक्ष  दिसे  ||२४||

कामक्रोधें लिथाडिला | तो कैसा म्हणावा भला |

अमृत  सेवितांच  पावला | मृत्य  राहो ||२५||

आतां असो हें बोलणें | अधिकारासारिखें घेणें |

परंतु  अभिमान  त्यागणें | हें उत्तमोत्तम ||२६||

मागां श्रोतीं आक्षेपिलें | जी ये ग्रन्थीं काय बोलिलें |

तें  सकळहि  निरोपिलें  |  संकळित  मार्गे ||२७||

आतां  श्रवण  केलियाचें फळ | क्रिया पालटे

तत्काळ | तुटे संशयाचें मूळ | येकसरां ||२८||

मार्ग सांपडे सुगम | नलगे साधन दुर्गम |

सायोज्यमुक्तीचें  वर्म | ठाइं  पडें  ||२९||

नासे अज्ञान  दुःख भ्रांती | शीघ्रचि येथें ज्ञान-

प्राप्ती |  ऐसी आहे फळश्रुती | ईये ग्रन्थीं ||३०||

योगियांचे परम भाग्य | आंगीं बाणें तें वैराग्य |

चातुर्य  कळे  यथायोग्य | विवेकेंसहित  ||३१||

भ्रांत अवगुणी अवलक्षण | तेचि होती सुलक्षण |

धूर्त तार्किक विचक्षण | समयो जाणती ||३२||

आळसी तेचि साक्षपी होती | पापी तेचि प्रस्तावती |

निंदक  तेचि  वंदूं  लागती | भक्तिमार्गासी  ||३३||

बद्धची होती मुमुक्ष | मूर्ख होती अति दक्ष |

अभक्तची  पावती मोक्ष | भक्तिमार्गें  ||३४||

नाना दोष ते नासती | पतित तेचि पावन होती |

प्राणी  पावे  उत्तम  गती | श्रवणमात्रें  ||३५||

नाना धोकें देहबुद्धीचे | नाना किंत संदेहाचे |

नाना  उद्वेग संसाराचे | नासती श्रवणें ||३६||

ऐसी याची फलश्रुती | श्रवणें चुके अधोगती |

मनास  होय  विश्रांती  |  समाधान  ||३७||

जयाचा भावार्थ जैसा | तयास  लाभ  तैसा |

मत्सर धरी जो पुंसा | तयास तेंचि प्राप्त ||३८||

इति श्रीदासबोधे गुरुशिष्यसंवादे

मंगलाचरणनाम समास पहिला || १.१ ||

Share with your friend and family :